|
Het mag dan acht jaar geleden dat National Ransom uitkwam, het laatste reguliere album van Elvis Costello, denk vooral niet dat hij al die tijd heeft stil gezeten. Hij maakte deel uit van het Lost On The River-project waarbij een groep musici nooit afgemaakte of op muziek gezette Bob Dylanteksten voltooide en opnam. Zijn eerste musical A Face In The Crowd is een work in progress en de 64-jarige singer-songwriter toert totdat hij er bij neervalt. Dat gebeurde bijna letterlijk.
Toen hij deze zomer in Nederland was voor zijn laatste tournee, moest hij de daaropvolgende shows afzeggen. Er was kanker geconstateerd. Na een succesvol verlopen operatie is hij genezen verklaard.
Costello kan weer aan de slag. Gisteren verscheen het album Look Now van een van de beste songschrijvers van het postpunk-tijdperk. De man die net zo goed het venijn kan spuwen van "Less Than Zero" als grossiert in melodieuze meezingers als "Oliver's Army"; die net zo goed met Burt Bacharach akoestische zwijmelliedjes componeert als chillt met hiphopband The Roots.
Wat hij nog niet gedaan had: een album opnemen met zijn vaste begeleidingsband precies zoals hij dat wilde. Tuurlijk, Imperial Bedroom uit 1982 is een klassieker. Maar Costello wilde de muzikale vrijheid van dat album nu eens combineren met de emotionele zeggingskracht van Painted From Memory dat hij opnam met Bacharach in 1998.
Dus sloeg de scherpste pen van popmuziek weer aan het schrijven. En een van de opvallendste nummers van Look Now is "I Let The Sun Go Down." De titel is ontleend aan de uitspraak dat het Britse koninkrijk ooit zo veel van de wereldbol bestreek dat de zon er nooit onder ging. Citaatje: "I'm the man who lost the British empire. Yes I am the one who let the sun go down."
En dat op melancholische strijkers die het ondraaglijke verlies onderstrepen. Misschien een protestsong van een Costello-personage dat de machtsafbrokkeling van zijn Britse eiland niet kan aanzien? De Brexit wellicht? Hmm, niet per se. Costello: "Ik heb dat nummer vijf jaar geleden al geschreven. Wat mij betreft is het tijdloos. De Britten hebben al zo vaak gerouwd om de teloorgang van hun Great Britannia. En ja, nu proberen ze weer krampachtig aan die mythe van vervlogen grandeur vast te houden."
Dus laten we het vooral ook geen protestsong noemen. Want als er iets in de kunsten aan het hier en nu gebonden is, dan is het wel de protestsong.
Costello: "Ze zijn te expliciet en daardoor te beperkt. Ik bedoel, waarom zou je een song willen schrijven die alleen maar verwijst naar de krant van gisteren? Waarom zou je geen song willen schrijven met eeuwigheidswaarde?"
Zijn repertoire kent genoeg nummers met maatschappelijk engagement. "Maar ik probeer me altijd meer te verdiepen in songpersonages. Door te proberen hun opvattingen te begrijpen, ook al staan die mijlenver van me af, kan ik iets wezenlijks zeggen over menselijk gedrag dat een protestsong overstijgt."
Costello brengt soms tragedies terug tot die onbeholpen menselijke maat en maakt ze daarmee des te schrijnender. Hij kruipt net zo makkelijk in de huid van een ongewenst zwanger tienermeisje met een incestverleden (Unwanted Number op Look Now) als van een scheepsbouwer die tijdens de Falklandsoorlog meebouwt aan fregatten waarop zijn eigen zoon kan sneuvelen (Shipbuilding, 1982). Maar nergens wordt hij expliciet.
‘Het loont als je als songschrijver de moeite neemt je te verdiepen in wat mensen beweegt, zonder je vast te pinnen op feiten en data. Het verhaal dat je vertelt, wordt daardoor persoonlijk én universeel.’
1. Componist: Beethoven
‘Om gezondheidsredenen, waarvan je op de hoogte bent, moest ik eerder dit jaar shows van mijn tournee afzeggen. Van de dokter moest ik de tijd nemen om goed uit te rusten. Muziek hielp daarbij. Maar om een of andere reden wilde ik even niets met zang beluisteren. Het eerste wat ik deed toen ik thuiskwam, was teruggrijpen naar Beethoven. En dan vooral de strijkkwartetten en de late pianosonates. Ik ben gek op de uitvoeringen van de legendarische Russische pianist Svjatoslav Richter. Ik heb nog zijn laatste twee concerten in Londen gezien in de jaren negentig. Die nimmer aflatende concentratie op de muziek, de virtuositeit. Het waren de bijzonderste muzikale gebeurtenissen die ik in mijn leven mocht meemaken.’
2. Musical: My Fair Lady
‘Ik heb iets met Rodgers en Hart, het songschrijversduo dat begin 20ste eeuw veel musicals heeft gecomponeerd. Ik leerde hun liedjes eerst in jazzuitvoeringen kennen: My Funny Valentine, Blue Moon, Little Girl Blue. Mijn favoriete musical is My Fair Lady, van Rodgers en Hammerstein. Het verhaal is een tikkie dubieus als je er met hedendaagse ogen naar kijkt: geleerde meneer pikt een kansarm bloemenmeisje op en gaat de weddenschap aan dat hij haar met wat training kan laten doorgaan voor iemand van adel. Maar de liedjes zijn ongelooflijk mooi. Vooral I’ve Grown Accustomed to her Face. Dat heeft een prachtige melodie.’
3. Boek: Me, The Mob and The Music – Tommy James
‘Ik lees echt niet zoveel als mensen vaak denken. Dit is bij lange na geen literair meesterwerk, maar het is wel het laatste boek dat ik gelezen heb waarbij ik van de ene verbazing in de andere viel. Tommy James, de Amerikaanse zanger die hits had in de jaren zestig met Mony Mony en Crimson and Clover vertelt het verhaal van zijn carrière bij het platenlabel Roulette dat behoorlijk dik was met de maffia. Het is beangstigend te lezen hoe sinister dat wereldje in elkaar steekt. Ik zelf heb in de business wel een aantal figuren ontmoet met duistere reputaties, mensen die zogezegd connected zijn, maar James belandde er midden in. Het had zo zijn gevolgen. Als James een nummer wilde opnemen waar het label niet de rechten op had, werd er even gebeld met de rechthebbenden en werd die meegedeeld: ‘Deze is nu van ons.’ Klaar. Einde discussie. Ja echt, het leest als het script voor een gangsterfilm.’
4. Restaurant: Maray
‘Mijn 91-jarige moeder maakt het niet al te best meer, dus was ik kortgeleden een paar weken in Liverpool om haar op te zoeken. Ik ben er niet geboren maar ik ben er wel opgegroeid en mijn familie komt er vandaan. Het voelt als mijn home town en ik ken het vrij goed. Ik was dan ook verbaasd dat er zoveel nieuwe hippe uitgaansgelegenheden waren opgekomen. Een daarvan is een eethuisje dat Maray heet. Ze serveren mezze, zoals Spaanse tapas, maar dan op zijn Libanees. Het eten is erg goed en de tent wordt gerund door jonge mensen. Er was nooit zo veel te beleven in Liverpool dus het vervult me wel met enige trots dat ik nu tegen kennissen kan zeggen: hé, als je in Liverpool bent, moet je daar eens naar toe.’
5. Film: Cold War
‘Ook in Liverpool zag ik in een filmhuis Cold War. Een zwart-witfilm van de Poolse regisseur Pawel Pawlikowski die dit jaar is uitgekomen. Het gaat over een muziekgezelschap dat probeert te overleven in het communistische Polen van 1949. Het repertoire, dat voornamelijk uit volksmuziek bestaat, moet nu in het teken staan van de revolutie en Stalin. Er ontwikkelt zich een romance tussen de baas van het gezelschap en een van de zangeressen. Ik zal niet te veel van de plot verklappen, maar een van de twee vlucht naar het Westen. En wat zo knap is, de volksmuziek die je in Polen hoort ondergaat, net als het personage, een transformatie. Je hoort in een Parijse jazzclub dezelfde melodie maar dan gearrangeerd voor jazzkwintet. Fantastisch. En dan de broeierige machtsspelletjes tussen de twee hoofdfiguren.
Vooruit, één dingetje nog om die intensiteit te illustreren. Er gaat het gerucht dat de zangeres haar vader heeft vermoord. Op een gegeven moment vraagt zij aan haar baas: ‘Ben je in mij geïnteresseerd of in mijn stem?’
‘Hij: ‘Heb je echt je vader vermoord?’
‘Zij: ‘Hij dacht dat ik mijn moeder was, dus gebruikte ik een mes om hem het verschil te laten zien.’
Costello: ‘Nou, als dat niet nieuwsgierig maakt.’
6. Plaat: Rosanne Cash – She Remembers Everything
‘Deze is misschien een tikje onbeschaamd omdat ik er zelf, met Kris Kristofferson en Rosanne, op meezing. Maar het is maar op één nummer. Het album moet nog dit jaar uitkomen en de nummers erop proberen vanuit een duidelijk vrouwelijk perspectief iets te zeggen over de breekbare wereld waarin we leven. Het zijn persoonlijke poëtische liedjes die klinken alsof ze in een staat tussen dromen en waken zijn opgenomen. Alsof ze uit een schaduw proberen los te komen en deel willen uitmaken van je leven. Ontroerend.’
7. Voetbalteam: Tranmere Rovers
‘FC Liverpool is de grote club waar ik aanhanger van ben. Maar ik heb ook een zwak voor Tranmere Rovers, een clubje in Birkenhead, een plaatsje tegenover Liverpool, aan de andere kant van de rivier de Mersey. Het komt deels voort uit jeugdsentiment. Mijn grootvader was al supporter. Maar ook omdat de club nog dat onbekommerde heeft dat je allang niet meer met de sport associeert. Voetbal is natuurlijk een mega-industrie geworden waarin het grote geld regeert. Dan kom je met wat vrienden bij zo’n kleine wedstrijd waar je nog echt de gemeenschapszin voelt. Samen met een paar duizend man kijken naar een ouderwets, haast naïef potje voetballen. Het is verfrissend om dat weer eens mee te maken.’
8. Fotograaf: Anton Corbijn
‘Mede omdat hij de eerste fotograaf is geweest die mij in mijn carrière heeft gefotografeerd. Nee, niet de cover van mijn debuutalbum maar wel een foto van hetzelfde jaar, 1977. Ik was naar Amsterdam gekomen om daar een fotoshoot te doen en verbleef in het kleinste hotelkamertje waarin ik ooit heb gezeten. Anton moest zich in de klerenkast proppen om een beetje behoorlijk plaatje te schieten. Maar het is prachtig geworden. Ik languit op het bed met mijn gitaar op schoot en een Vox-versterkertje ernaast. Ik heb hem als cover gebruikt voor mijn autobiografie Unfaithful Music and Disappearing Ink.’
| 
