|
Een fan. Tot op het bot. Het is niet meer dan vanzelfsprekend om dat in de openingsregels te bekennen. Kritiek, veroordelingen, vonnissen kunnen we met een gerust hart aan anderen overlaten. Er is hoogstens ruimte voor twijfel, maar dat is geen sensatie. In '82 is twijfel je dieet.
Een fan. Tot op het bot. Bart Chabot heeft nooit bestaan. Wat een verademin8 om weer idolen te heebben.
Perversity! Intensity! Neurotic? Depression? Innocence! Extreme! Guilt? Dat waren de trefwoorden boven een interview in de New Musical Express door Nick Kent uit "78. Sindsdien weigerde Elvis Costello systematisch elk contact met journalisten. Voor Nederland wordt geen uitzondering gemaakt, uiteraard. Het maakt hem misschien niet sympathieker, maar in die richting lijken Costello's ambities nooit te zyn gegaan. Manager Jake Riviera verwees in dit verband ooit naar Talking Head's Psychokiller — "Say something once, why say it again" (waarom zou je twee keer hetzelfde zeggen?). Woorden die Costello op het lijf staan geschreven, ondanks de over het geheel genomen teleurstellende verkoopcijfers van zijn plaatwerk. Principes zijn voor Costello meer dan distributie van produkt.
En natuurlijk — zwijgen maakt legenden.
1981 was zelfs voor Costello-begrippen een ongekend produktief en artistiek succesvol jaar. Januari bracht twaalf maanden na het onderschatte Get Happy!! Motown-project de release van zijn zesde lp, Trust. "Shot With His Own Gun," "Alison" uit '76 een tweede klassieker en dertien nummers vrijwel zonder een inzinking maken van Trust een lp waar je tot op de dag van vandaag mee kan leven.
Als songwriter blijkt Costello opnieuw te zijn gegroeid De Trust-lyrics behoren tot het meest bruikbare, inspirerende, stimulerende van zijn werk. Costello is geen Shakespeare, maar daar zitten we ook niet op te wachten. Woorden. Dun ijs in de folterkamer. Bruikbaarheid is een sleutelwoord. In april vertrekt Costello mèt The Attractions naar Nashville om met producer Billy Sherrill een fors aantal country & western songs op te nemen. Costello's vertrek komt toch nog als een verrassing, hoewel hij van zijn grote liefde voor country & western muziek nooit een geheim gemaakt heeft. Oktober laat de resultaten van deze tijdelijke koersverlegging zien, de lp Almost Blue. Twaalf covers, oude successen van Hank Williams, Merle Haggard, Don Gibson, Charlie Rich, Gram Parsons.
Country & western. Spreek het hardop uit en de omgeving reageert alsof je een dooie rat omhoog houdt, enigszins vergelijkbaar met de instant afkeer die poëzie oproept. Country & western. Cowboy Gerard. Sommige kleinigheden kunnen beter onbespoken blijven. „Warning", vermeldt de sticker op de hoes van Almost Blue, „this album contains country & western music and may produce radical reaction in narrow-minded people". Almost Blue levert Costello voor het eerst sinds lange tijd weer een bescheiden hit op, een coversie van George Jones' "Good Year For The Roses."
Het is de verdienste van Almost Blue dat de min of meer verborgen kwaliteiten van country & western aan het licht komen. Prachtige melodieën, groot tekstueel vakmanschap, een sluw soort humor, melancholie. Tearjerk City. Country & Western. Het enig geldige excuus om een avond in je glas te staren, vervuld van zelfmedelijden.
Costello's prestaties zijn moeilijk te overschatten. Opduikend in de hitte van de punkrevolutie waar Costello veel aan te danken heeft gehad, schoof de man in bril haast geruisloos door naar de status van 'groten' als Dylan, Lennon, Bowie. Zonder concessies, zonder uitverkoop van overtuigingen en idealen. Met behoud van geloofwaardigheid, eigenzinnigheid, honger. Gisteren is vandaag al niet meer interessant, maar voor één keer dan. Van de rauwe energie, rebellie, agressie, vitaliteit, daadkracht in '76/77 naar de perfectie, allure, traditie, trots die Costello nu uitstraalt. Van dead-end street naar een ballroom in Nashville. Van "Less Than Zero" naar "Good Year For The Roses." Van donkergrijs naar bijna blauw. Costello bleef intact. His aim is true. Elvis Costello is een gids om te vertrouwen. Bijna.
Leiden
Welkom in Leiden. Hier openen Elvis Costello and The Attractions hun jongste Nederlandse tournee. Hier worden de eerste vragen beantwoord. Hoe zal de set-indeling zijn? Eerst country & Western covers, daarna een stortvloed van vertrouwde songs? Hoeveel nieuwe nummers? Zijn oudere songs veranderd, aangepast? Is Costello inderdaad zoveel in gewicht toegenomen als foto's de laatste maanden lieten zien? Zal Elvis een zonnebril dragen? Een tuxedo? Het zyn de kleine dingen waar alles om draait. Uiterlijk is een kleinigheid.
Welkom in Leiden, openluchtmuseum van de klassenstrijd bij een soundtrack van Randy Newman en Status Quo. Hier stromen de Groenoordhallen moeiteloos vol voor Genesis, The Police, Queen. Wat wil je ook in een land waar popmuziek begint bij Peter Koelewijn en de Blue Diamonds, ophoudt bij de tieten van Vanessa en Stars on 45. These are dangerous amusements. Popmuziek is een levensstijl. Godzijdank rechtvaardigen Nasmak, Mick Ness, Bazooka, Soviet Sex, Das Wesen, Mekanik Kommando weer hoop. Hoop is het stiksel van de toekomst. Popmuziek vrijwel de laatste strohalm. Welcome to the working week. De Stadsgehoorzaal is half vol. De muziek voor het optreden moet wel een privé-tape van Costello zijn: oude Stax- en Motown-opnames, Lee Dorsey. Bob Marley's I Shot The Sheriff, Devo's Satisfaction en veel oude blues — zigzaggend door de geschiedenis.
Plotseling staan The Attractions op het podium. De vertrouwde line-up: de stekels van Steve Nieve keyboards, Pete Thomas drums, in vlinderdas en te strak streepjesshirt Bruce Thomas bass. Een paar seconden later Costello zelf. Vermagerd. Hij lykt van de Trust-hoes weggelopen. Grijs. Blauw. „Lip Service" is de opener. De zaal is half leeg. „Lip service is all you'll ever get from me". Zoete wraak. Onmiddellijk daarna „Accidents Will Happen", „Strict Time". Het licht, smaakvol, ingetogen, verandert. Blauw. „Good Year For The Roses" vult de ruimte onder de kroonluchters, blijft even hangen. Soft water hits my face.
Dan de eerste verrassing, een nummer van Elvis' nieuwste lp die over een paar maanden uitkomt, „You Little Fooi". En gelijk het eerste hoogtepunt. Sterke uitvoeringen van „Watch Your Step" en „Watching The Detectives" en het is alweer tijd voor een handvol nieuwe songs, nieuwe hoogtepunten. „She's Just A Shabby Giri", „Almost Blue", „Being Strong Is This". Costello duikt op in een andere rol: wat is hij enorm gegroeid als zanger. In deze vorm brengt hij zijn eigen idolen in herinnering: Frank Sinatra, George Jones, Otis Redding. Flarden tekst ...compromising situation ...some things are left unspoken ....almost blue is almost touching you. Hoe belangrijk is verstaanbaarheid? Verstaanbaarheid is een nieuw criterium!
Costello's lyrics zeggen het onzegbare. Het was geen toeval dat Costello het talent van Joh Cooper Clarke, popdichter onderkende en hem in zijn voorprogramma opnam. Costello haat poëzie.
Terug naar de Trust-lp met een trage, krachtiger versie van „Clubland" en het licht keert zich tegen de zaal, glijdt over de versieringen van het balkon. Groen. „New Lace Sleeves" en „Fidelity". En weer volgen een aantal nieuwe, schitterende ballads. Voor het eerst vindt Costello een balans tussen zijn liefde voor country & western en de beste elementen uit zijn eigen werk. Punk, soul, r & b, c & w, versmelten op een volkomen natuurlijk manier. Hier groeit Costello uit tot een architect - alle lynenkomen bij hem samen, lüj zet nieuwe lijnen uit. Met The Attractions brengt hij geen uitvoeringen van zijn songs, maar richt ze op. Elk nummer is te bezichtigen, monumentaal.
Hier in Leiden, waar te veel en te hard wordt gedacht, bereikt Costello datgene wat maar voor weinigen is weggelegd: ontroering. Het publiek raakt in vervoering. Meegesleept en doorelkaar geschud. Lotgenoten. Tonnen emotie. Dit moet de essentie zijn waar het in de popmuziek om is begonnen 25, 30 jaar geleden. Hier is popmuziek van vitaal belang. Costello richt en vindt vanavond het hart. tilt zichzelf naar een diep-menselijk nivo.
Het geluidsvolume wordt verder opgevoerd, de lyrics zijn vrijwel niet meer te volgen. Verstaanbaarheid is zó'n saai criterium!
„From A Whisper To A Scream", opvallend trager, overtuigd veel meer dan de versie op de Trust lp. „King Horse" en „Big Sisters Clothes" ronden de set af. Een paar jaar geleden vlogen in Den Haag de stoelen door de lucht toen costello niet terugkwam voor een toegift. Soms heeft Den Haag gevoel voor humor. Leiden kan 't wel als het maar op een gouden schaal wordt aangereikt. „I Can't Stand Up For Falling Down" - opnieuw 'n lager tempo, opnieuw winst - opent de finale. Met „Oliver's Army" en „what's So Funny About Peace, Love And Understanding krijgt deze avond zijn climax. Ik zoek verbijsterd en ontroerd het station op.
Leiden is een litteken.
Utrecht
Muziekcentrum Vredenburg, Moods for Moderns. Elektriciteitsproblemen. Maar Costello heeft vanavond een uitstekend humeur. Een nieuwe stad, een nieuwe set. „You'll Never Be A Man", „Tears Before Bedtime'. En een hele reeks subtiele veranderingen in frasering, ritmes, intro's, andere accenten. Het is bijna ongelooflijk, maar Elvis Costello and The Attractiuons zijn vanavond nog beter op dreef dan in Leiden. Costello's impact brengt de springsteens terug tot wat ze altijd waren: verspilde energie van hulpeloze clowns ontsnapt uit de zwart-wit wereld van de Amerikaanse rockdroom.
Money! Sex! Romance! Violence!
Wat is Costello in die 6 jaar veranderd. Verdwenen is het beeld van de loser uit '76. Costello's motoriek is nog altijd van lego, maar zijn furieuze gebaren, poses, houdingen hebben veel van hun vroegere krampachtigheid verloren. Uit alles spreekt overtuiging, zelfvertrouwen. Hier staat een artiest in het volle besef van zijn kunnen, mogelijkheden. In plaats van schaduwgevechten claimt Costello de hem toekomende plek in je hart. Elvis' army is here to stay.
En toch. En toch is Elvis Costello in wezen nog altijd de dierbare misfit van die jaren oude klassieke foto van Anton Corbijn. Vox. Nog altijd is lüj die introvert, die eenling. Alleen. Een man op een kier. Alleen wordt bij Costello met hoof letters geschreven. Bladgoud. Alleen wordt bij Costello aantrekkelijk, benijdenswaardig,, kostbaar, gezond. Begrijp met niet verkeerd, we hebben 't niet over eenzaam. Eenzaam is noodgedwongen. Viezigheid op de vloer. Eenzaam kreeg alleen bij Joy Division allure. Accidents will happen. Alleen is je nieuwe woord voor vandaag.
Elvis Costello is Sex. Sweet dreams. Er komt een tijd dat je je dromen verkoopt. „Oh, I used to be disgusted / now I try to be amused". Costello's karakters zijn wakker geworden in een nachtmerrie.
Gevoelens zijn een dodelijke verslaving, liefde is een tumor. Een hij en zij. Twee kleine Hitlers.
Emotioneel fascisme. Liefde. Lik het op. En spuug het uit. Soviet sex. Een band die zon naam weet te kiezen heeft bijna recht op erkenning. Liefde is 'n ideaal. Haat je reddende engel. „It only took my little fingers to blow you away". Sommigen overleven het wel. Anderen niet. Deze wereld is zo opwindend.
Elvis Costello Is Sexloos. Pleasufe heads must burn. Mannen waren een hopeloze vergissing, de blunder van een dilettant. Amateur Hour. God liep een shock op toen hy het resultaat van zyn bedenksel zag. Het moet een prettig gevoel zijn geen verantwoordelijkheid te hoeven dragen voor de dagen van je geesteskind. Lik het op en spuug 't uit. Elvis Costello is sexloos. Elvis Costello Is In Het Bezit Van Een Gitaar.
Ik vind mezelf terug in een hotelkamer. Neutraal terrein. En wacht de nacht af in burger. Meer alleen dan nu ben ik zelden geweest. I Could Be Happy. Utrecht is een open wond.
Arnhem. De Stokvishal. Niemandsland. Arnhem is een pleister. Stokvis. Zondagavond loopt deze tournee af. Maandag is het tijd om in m'n huid te stappen. Morgenavond treden Elvis Costello and The Attractions op in Amsterdam. Zondag in Zwolle.
Je hoeft me niet te geloven natuurlijk. Twijfel is een dieet. En tenslotte ben ik een fan.
Amsterdam.
Zwolle.
Now, get happy.
| 
