|
Het is vijf voor acht ’s ochtends in New York, waar Elvis Costello sinds twee jaar woont met Diana Krall, en Costello heeft er al een interview op zitten. ‘Ik moet twee jongens van vijftien op tijd het huis uit krijgen voor school, dus staan we vroeg op. Ik vind zo’n vroege start wel prettig: ik groet de dag en begin te werken.’
Niet dat hij het soort schrijver is die tussen negen en vijf in zijn studio te vinden is. ‘Wat een vreselijke gedachte! Ik heb net voor deze job gekozen om aan het kantoorleven te ontsnappen. Van 1972 tot 1977, tot drie weken na ons eerste optreden met The Attractions, werkte ik als computeranalist. Ik begon rock-’n-roll te spelen om aan de computers te ontsnappen, maar ze zijn me gevolgd: tegenwoordig is er weinig dat níét door computers wordt geregeld. Ik ben blij dat ik nog enkele ouderwetse piano’s en gitaren heb waar geen technologie aan te pas komt.’
Hij voegt er meteen aan toe dat zijn nieuwe plaat The boy named if er niet was gekomen zonder computers. Drummer Pete Thomas en bassist Davey Faragher wonen in Los Angeles, Costello’s toetsenist en oudste partner in music Steve Nieve in Frankrijk, samen met zijn partner, de filmmaakster Muriel Téodori. ‘Veel mensen zijn de afgelopen twee jaar in lethargie afgegleden. Om dat te vermijden, ging ik meteen op zoek naar een manier om tijd en afstand te overbruggen en toch muziek te blijven maken. We mailden opnames naar elkaar en Sebastian Krys, de producer, en ik hielden Zoomvergaderingen, zoals de meeste mensen.’
Het album vertelt een heel levensverhaal, van de opener ‘Farewell OK’, een nummer dat de jonge Beatles hadden kunnen spelen in een zweterige club, tot afsluiter ‘Mr Crescent’, over een man die wroeging heeft over een seksuele escapade met een jonge non. ‘Al heb ik nooit gedacht: ik ga een conceptplaat maken over mijn leven van mijn kindertijd tot nu, met de schandalige episodes in het midden. Maar in de songs, die ik bijna allemaal in één periode van woeste activiteit neerschreef, kwamen dezelfde thema’s terug.’
Heeft dat te maken met wat de dichter Mario de Andrade in ‘The valuable time of maturity’ beschrijft, ‘ik heb meer verleden dan toekomst’? Costello is 67 en moest in 2018 afrekenen met een agressieve kanker. ‘Maturiteit houdt in dat je een soort vrede hebt gevonden met de wereld, terwijl mijn inner idiot levend en wel is. Ik heb natuurlijk wel een paar dingen geleerd, met scha en schande. Rond 1980 verknoeide ik opzettelijk mijn leven als dat een interessante song kon opleveren. Sommige muzikanten denken dat je een betere plaat maakt als je veel drugs neemt. Verlangen, lust en die verknipte visie op romantiek zijn even ongezond. Je wordt een soort misdaadverslaggever die zelf misdaden begaat om ergens over te kunnen schrijven.’
‘Ik moest dat patroon ook doorbreken om meer humor te kunnen gebruiken. Ik heb veel songs geschreven die gaan over de opwinding als je toekomt in een Amerikaanse stad met al haar verlokkingen. “New Amsterdam” uit Get happy!! is er zo een. ‘Mistook me for a friend” van de nieuwe plaat keert terug naar hetzelfde verhaal. In “New Amsterdam” weet ik nog niet hoe de nacht zal eindigen, in “Mistook me for a friend” weet ik waar ik wakker werd. Er zit veel humor in de plaat. Het zijn geen dijenkletsers, maar vandaag kan ik best lachen om die jongere ik. Alleen denken mensen door de manier waarop ik zing vaak dat de humor bitterheid of agressie is.’
Je kunt je ‘Farewell OK’ makkelijk voorstellen met de stemmen van Lennon en McCartney. ‘Ik dacht aan The Big Three, een Merseybeatgroep die nooit zo beroemd is geworden als The Beatles. Het nummer steunt op een riff uit de Amerikaanse rhythm & blues die alle bands uit Liverpool hebben gejat. Het is die oude rock-’n-roll van Little Richard en Chuck Berry waar Britse bands in de jaren 1960 voor vielen – voor The Beatles en co. was die “oude” rock-’n-roll nog geen tien jaar oud.’
‘Ik spreek altijd over rock-’n-roll. Wat ze in de jaren 70 en 80 “rock” begonnen te noemen, is me te eng en te snobistisch. Veel rockfans kijken neer op alles wat breder is dan een vierkwartsmaat. Als je een akoestische gitaar gebruikt, vragen ze of je folk wilt maken, strijkers betekenen dat je jezelf te serieus neemt. Het zijn vooroordelen, en die komen altijd voort uit onwetendheid. Jazz was dansmuziek, muziek om iemand op te versieren. De “rock” is de vaste formule, de vierkante beat. De “roll” zijn de stoorzenders, de invloeden uit andere muziek, de seks, het vuile kantje waar brave mensen op neerkeken.’
Lol met de gitaar
Niet alleen nam hij met The Imposters The boy named if op tijdens de pandemie, hij had twee platen in de ijskast liggen die net voordien waren opgenomen. Hey clockface werd uitgebracht in oktober 2020, Spanish model in september vorig jaar. Die laatste plaat zijn de mastertapes van This year’s model, zijn mokerslag uit 1978, maar met Spaanse teksten en gezongen door popsterren als Luis Fonsi of Juanes.
‘De besprekingen tussen Sebastian en de zangers, de remixen van de oude tapes … Ik was overal bij. Daarna hebben we met Iggy Pop, Isabelle Adjani en Steves vrouw Muriel een mini-elpee opgenomen met Franstalige versies van nummers van Hey clockface. Tussendoor hebben we de vinylboxset van Armed forces samengesteld, en heb ik voor Audible het audioboek How to play the guitar & Y opgenomen, mijn bescheiden poging om te zeggen dat je vooral lol moet beleven aan gitaarspelen. De enige periode in mijn leven dat ik even productief was, waren de eerste tweeënhalf jaar van mijn carrière.’
Dat klinkt alsof de lockdown voor hem nog langer had mogen duren. ‘Dat nu ook niet, je ziet de impact die het gehad heeft op mensen. Mijn vrouw speelt subtiele muziek, veel subtieler dan de onze: ze hangt volledig af van live interactie tussen de muzikanten. Ze heeft tweeënhalf jaar niet opgetreden, vandaar dat ze nu op tournee is. Voor mij was deze periode kostbare tijd die we met onze jonge kinderen konden doorbrengen. (lacht) Of de jongens het ook zo hebben ervaren, is een andere vraag.’
Je hoort niet aan The boy named if dat hij niet met The Imposters in dezelfde ruimte stond. Maar misschien mail je wel makkelijker een gek idee naar mensen dan dat je het hen voorspeelt als ze met gekruiste armen staan toe te kijken? ‘Een theoretische vraag voor ons, want de plaat is gebouwd op het vertrouwen tussen mij en mijn vrienden. Pete en Steve ken ik al 45 jaar, Davey 20, Sebastian 12. We kennen elkaar zo goed dat we precies weten wat we elkaar moeten vragen, maar we verrassen elkaar nog geregeld.’
‘In die jaren zijn er kinderen geboren, huwelijken gesloten en weer gestrand, ouders overleden. Dat smeedt een band tussen iedere groep collega’s. Het verschil is dat muzikanten werken terwijl ze de wereld rondreizen. Ofwel verander je dan in een niet-agressieve paramilitaire eenheid die als één man denkt, ofwel vervreemd je van elkaar. Toen The Attractions op hun laatste poten liepen, speelde iedereen filosofisch, emotioneel en chemisch een ander nummer. Daarom waren die platen ook niet erg goed.’
‘The Imposters zijn een coherentere vriendengroep, omdat we ouder zijn, en toleranter voor elkaars verschillen. We zijn niet meer egoïstisch. Al moet ik hier als eerste een mea culpa slaan, want ik hou niet altijd rekening met de continuïteit – soms wil ik andere dingen doen, zoals The Juliet letters opnemen met Brodsky Quartet, of een plaat met Burt Bacharach of The Roots. Pete speelt in Los Angeles in een countrygroep en Steve treedt op met de zoon van Muriel. Die persoonlijke projecten zijn geen bedreiging meer: we weten dat we een aantal keer per jaar bijeenkomen om onze platen voor een publiek te spelen.’
Een beetje gevaar
Net zoals iedere muzikant heeft hij vorig jaar gekeken naar The Beatles: Get back. In de bekendste muziekfilms zie je bands amper werken. Metallica bijvoorbeeld heeft het in Metallica: Some kind of monster te druk met ruziën en praten met de groepstherapeut. Hoe boeiend is het voor een muzikant om zijn dagelijkse werk in een documentaire te zien? ‘Voor ons is het inderdaad geen verrassing dat je soms een debiele, voorlopige tekst moet inzingen, gewoon om je idee op tape te hebben en er later verder aan te kunnen werken. En vriendelijk te overleggen bij een kop thee.’
‘Maar een beetje druk of gevaar kan ook heilzaam zijn. Bij de eerste drie platen die The Attractions opnamen, kenden we de studio niet genoeg om de plaat te verknoeien. Als iets goed was, was dat bijna per ongeluk. Later wilde ik de studio als instrument verkennen, en dat botste met de persoonlijkheid van bepaalde muzikanten. Tijdens Blood and chocolate was de spanning te snijden, maar dat had wel een positieve impact op de muziek.’
‘Het draait niet altijd om eensgezindheid, soms levert wanorde meer op. Of het nu een gebroken hart is of te veel alcohol: alles kan bijdragen tot het welslagen van een plaat. Ook de locatie. Toen ik met Allen Toussaint The river in reverse opnam, was er nog een avondklok in New Orleans, na de overstromingen. Dat gaf ons een enorme focus.’
Wat met die non?
En dan nemen de computers wraak: Costello valt weg van mijn scherm en duikt even later in verticaal formaat weer op. ‘Sorry, mijn computer besloot een reset te doen, dus ik heb mijn telefoon moeten nemen. Waar waren we?’
Bij bands en samenwerkingen! Mag ik stellen dat de drums van Thomas en de zang van Costello bij The Imposters meer het ritme bepalen dan bas en drums, zoals meestal het geval is? ‘Ja. Mensen horen in onze muziek eerst de melodieën van Steve, maar het hart is mijn stem en de drums van Pete.’
‘Het draait niet altijd om eensgezindheid, soms levert wanorde meer op. Of het nu een gebroken hart is, of te veel alcohol’
‘Mensen zeggen nog steeds hoe origineel de bas van Bruce Thomas wel was bij The Attractions. Maar hij voelde zich niet op zijn gemak bij wat ik later allemaal wilde uitproberen. En we konden niet goed opschieten met elkaar. Ik wilde niet meer met hem werken, maar ik zou nooit zijn bijdrage aan de groep loochenen.’
‘The Imposters zijn een heel ander beest. Davey is een veel ritmischere bassist, en hij brengt een groot harmonisch gevoel naar onze muziek, hij bedenkt fantastische arrangementen en zangpartijen.’
En dan maar de vingers kruisen dat luisteraars de humor in die zangpartijen niet voor bitterheid houden? ‘Tja, dat ligt aan een aantal factoren. Ik heb nu eenmaal deze stem. Geluk is moeilijker op een oprechte manier te beschrijven dan ongeluk. Ik heb een handvol pure liefdesliedjes geschreven, en mensen denken dat ze cynisch bedoeld zijn.’
‘Ik ga nu even kommaneuken, maar woorden zijn belangrijk: wat mensen cynisch noemen, is voor mij gewoon sceptisch. En geen van mijn songs zijn nostalgisch, ook niet op deze plaat, ze zijn evocatief. Om een song leven te geven, moet er een levensecht element in zitten. Soms komen die details uit mijn verleden, soms uit mijn duim. De luisteraar moet weten dat iets had kúnnen gebeuren, maar dat het me niet altijd persoonlijk is overkomen.’
Vergeet ik toch wel te vragen hoe het zat met die jonge non.
The boy named if is uit. Elvis Costello & The Imposters spelen op 26 en 27 juni in OLT Rivierenhof, Deurne.
| 
